• Home
• Canon Text
• देवनागरी
• शास्त्रपिटक
• स्तोत्र
• शाक्यमुनि
• विशेषस्तव

विशेषस्तव

Technical Details

विशेषस्तव

नमो बुद्धाय।

शास्तॄन् अन्यान् समुत्सृज्य

त्वाम् अहं शरणं गतः।

भगवंस् तत्र को हेतुर्

निर्दोषो गुणवान् असि॥ १ [1]॥

दोषभक्तो ऽथवा लोको

दोषान् वा गुणतो गतः।

गुणग्रहणमन्दो वा

येनान्याञ् शरणं गतः॥ २ [2]॥

वासुदेवेश्वरादीनां

हर्षात् तद्भक्तिभिर् जनैः।

ये गुणाः परिकीर्त्यन्ते

दोषास् ते तव शासने॥३ [3]॥

रुद्रेण त्रिपुरं दग्धं

क्रुद्धेनैकेषुणा किल।

क्रोधाग्निर् एव निर्दग्धस्

त्वया ज्ञानमहेषुणा॥४ [4]॥

दुर्दग्धेन हि कामेन

पुनर् आकर्षितो हरः।

त्वज्ज्ञानाग्नौ हुतः कामः

समूलो विलयं गतः॥५ [5]॥

तिलोत्तमायां जातास्थः

शूली जातश् चतुर्मुखः।

मारकन्याविलासैस् ते

रोमाग्रम् अपि नो ऽञ्चितम्॥६ [6]॥

(1)

चक्रवाकान् अपि जयत्य्

अङ्गेन वनितां वहन्।

शंकरो ऽशंकरेण त्वं

नैव का मेन मोहितः॥ ७ [7]॥

न तन् मारबलं जेतुम्

अलं चक्रित्रिशूलिनौ।

विना चक्रत्रिशूलाभ्यां

यन् मैत्र्यस्त्रेण ते जितम्॥८ [8]॥

नीलकण्ठीकृतः शर्वो

जराबाणैर् हतो हरिः।

सोपक्रमौ तु तौ देवौ

त्वं नाथ निरुपक्रमः॥ ९ [9]॥

वामनं रूपम् आस्थाय

हरिणा मायया बलिः।

वञ्चितस् त्वं तु मायाज्ञो

न च वञ्चयसे परान्॥ १० [10]॥

तैः पङ्गुगतिवद् दृष्टं

विष्णोस् त्रैलोक्यलङ्घनम्।

दृष्टं यैर् अद्भुतं नाथ

त्वदृद्धीनां विजृम्भितम्॥११ [11]॥

कुमारः सहितः षष्ठ्या

ब्रह्मचर्यं चरन्न् अपि।

त्वया तु मैथुनाः सप्त-

संयोगाद् भस्मसात् कृताः॥१२ [12]॥

स्रष्टारो हि वयं लोक-

स्योक्तं ब्रह्मादिभिः किल।

कर्मजास् ते ऽपि लोकश् च

त्वयोक्तं तत्त्वदर्शिना॥१३ [13]॥

(2)

अहल्यादर्शनाद् वज्री

कामेन किल मोहितः।

वीर दारास् त्वया त्यक्त्वा

काम एव विमोहितः॥१४ [14]॥

सोमः कवलतां याति

विवशो राहुहस्तिनः।

तन् नास्ति भूतं यस्य त्वं

विवशो वशम् आप्नुयाः।१५ [15]॥

नृपा रामाम्बरीषाद्या

वनेभ्यः पुनर् आगताः।

विवेकामृततृप्तस् त्वं

पुनः सुगत नागतः॥१६ [16]॥

आलभ्याः पशवो यज्ञे

प्राहुः स्वर्गं जिगीषवः।

पिपीलकस्यापि वधो

नानुज्ञातस् त्वयानघ॥ १७ [17]॥

प्रमदार्थी गतो रामः

पारं किल महोदधेः।

षष्तिं च स्त्रीसहस्राणि

त्वं विहायाश्रमं गतः॥ १८ [33]॥

परेषां जीविताज्येन

स्वार्थम् अन्यैर् मखे हुतम्।

परार्थं तु त्वयैकेन

स्वजीवाहुतयो हुताः॥ १९ [18]॥

ऋषिभिर् बहवो दग्धाः

क्रुद्धैः शापाग्निभिर् जनाः।

त्वया ज्ञानग्निना दग्धा

जनानां जन्महे तवह्॥ २० [19]॥

(3)

ऋषीणां तपसः सिद्धिः

शापसिद्ध्यानुमीयते।

तव नाथ तपःसिद्धिः

कृपासिद्ध्यानुमीयते॥२१ [20]॥

ऋषिभिः पातितं लिङ्गं

शम्भोः शापेन कामिनः।

त्वया मूलम् अनर्थानां

काम एव निपातितः॥ २२ [21]॥

बहुत्वात् स्मृतिवैकल्यात्

पूर्वोत्तरपराहतम्।

श्रूयते व्यासवचनं

सर्वत्र न च ते मुनेः॥ २३ [19]॥

प्रायः परोक्तान्य् उक्तानि

यानि द्वैपायनादिभिः।

त्वयासाधारणो धर्मः

स्वयं ज्ञात्वा प्रकाशितः॥ २४ [22]॥

विविक्तेष्व् एव कथ्यन्ते

वेदास् तीर्थ्यवचांसि च।

आघोष्य तव सैंहेन

धर्मो नादेन कथ्यते॥ २५ [23]॥

दृष्टतत्त्वो ऽपि सांख्यानां

भारद्वाजो वसन्तया।

संगतः संगता नैव

स्त्रीभिः शिष्यास् तव प्रभो॥२६ [24]॥

विशिष्टे देयम् इत्य् एवम्

कपिलः प्राह नेतरे।

श्वभ्यो ऽपि नाथ दातव्यं

कारुण्याद् भाषितं त्वया॥ २७ [25]॥

(4)

शरीरतापैर् इच्छन्ति 

निर्ग्रन्था ग्रन्थिशातनम्।

त्वं पुनर् मानसैस् तापैर्

ग्रन्थिशातनम् इच्छसि॥ २८ [26]॥

अनपेक्ष्यैव भावानां

सिद्धिम् इच्छन्ति तार्किकाः।

न किं चिद् अनपेक्ष्यास्तीत्य्

उक्तं वाचस्पते त्वया॥२९ [27]॥

मोक्षं किल गतः प्राहुः

शुको भित्त्वा दिवाकरम्।

त्वं तु प्राप्तश् च निर्वाणं

न गतश् चासि कुत्र चित्॥ ३० [28]॥

मोक्षम् अन्येन जनकः

शुको ऽन्येन पथा गतः।

त्वं तु येन पथा यातः

शिष्यास् तेनैव ते गताः॥ ३१ [29]॥

षोडश स्त्रीसहस्राणि

विष्णोर् आसीत् परिग्रहः।

त्वं तु लोकोत्तमः शास्ता

निर्मनो निःपरिग्रहः॥ ३२ [30]॥

संरक्तः काशिसुन्दर्यां

व्यासो विकृतिम् आगतः।

गृहसंस्थो ऽप्य् अनार्यैस् त्वम्

इन्द्रियार्थैर् न मोहितः॥ ३३ [31]॥

कामार्तो विकलीभूतो

वनितापादताडितः।

व्यासो न पुनर् एव त्वं

गृहिभूतो ऽपि कम्पितः॥  ३४ [32]॥

(5)

कर्णदुर्योधनादीनां

हरिणा चिन्तितो वधः।

असवो ऽपि त्वया त्यक्ताः

सत्त्वानां हितकाम्यया॥ ३५ [34]॥

विष्णुना कपटं कृत्वा

या हृता विक्रमैस् त्रिभिः।

सा क्षितिस् तृणवत् त्यक्ता

भवता निर्मुमुक्षुणा॥  ३६ [35]॥

कृत्वा निःक्षत्त्रियं लोकं

प्राणक्षयकरैः शरैः।

यद् यशः प्राप्तवान् रामः

शास्त्रे तद् अयशस् तव॥  ३७ [36]॥

यस्याः कृते न संग्रामः

कृतः कौरवपाण्डवैः।

तां लताम् इव सव्याडां

श्रियं त्याक्त्वासि निर्गतः॥ ३८ [37]॥

देवदारुवने शंभोर्

यद् योगीश्वरचेष्टितम्।

त्वादीयं शासनं प्राप्य

तद् अज्ञानविचेष्टितम्॥ ३९ [38]॥

द्विजैर् अद्यापि मघवान्

अहल्यां परि गीयते।

त्वयाग्रफललाभेन

शक्रस्योद्घोषितं यशः॥ ४० [39]॥

देहाद् देहान्तरं याति

जीवः किल निरञ्जनः।

न शरीरात् पृथग्भूतो

जीवो ऽस्ति कथितं त्वया॥  ४१ [52]॥

(6)

स्वो मातुलः कुमारेण

शक्त्या भिन्नो ऽभिगीयते।

क्लेशजालं त्वया वीर

प्रज्ञाशक्त्या विदारितम्॥  ४२ [67]॥

स्वम् अप्य् अन्तःपुरं नैव

परित्रातं हि विष्णुना।

त्राणाय सर्वसत्त्वानां

त्वं मुने नित्यम् उद्यतः॥४३ [68]॥

जरासन्धभयं ज्ञात्वा

मथुरां त्यक्तवान् हरिः।

सत्त्वो नैवास्त्य् असौ कश् चिद्

बिभियास् त्वं यतो मुने॥४४ [69]॥

अनयाद् विलयं याता

वासुदेवस्य बान्धवाः।

त्वया तु बान्धवाः सर्वे

संसारात् परिमोचिताः॥ ४५ [70]॥

कृष्णो हि कृष्णयवन-

त्रासार्तो ऽधः प्रविष्टवान्।

खट्वाया मुचुकुन्दस्य

निर्भीस् त्वं सर्वतः प्रभो॥ ४६ [40]॥

प्रजापतिर् दुहितरं

स्वाम् अकामयत श्रुतिः।

अकल्मषं ब्रह्मचर्यं

शिष्याणाम् अपि ते मुने॥ ४७ [41]॥

दानग्रहणवत् प्रोक्ता

संक्रान्तिः पुण्यपापयोः।

द्विजैस् त्वयोक्तम् एवं हि

कृतनाशो ऽकृतागमः॥ ४८ [42]॥

(7)

चेतनालक्षणो ऽस्त्व् आत्मा

कापिलैः परिकल्प्यते।

एवं हि तस्य नित्यत्वम्

आत्मनः कथितं त्वया॥४९ [43]॥

ज्ञानाद् अन्यो विभुश् चात्मा

कणादः परिगीतवान्।

त्वयोक्तम् एवम् अन्यो ऽसौ

काष्ठतुल्यः प्रसज्यते॥ ५० [44]॥

संकोची च विकासी च

जीवो देहप्रमाणवान्।

प्राह नग्नः प्रदेशित्वात्

तस्योक्ता ते विनाशिता ५१ [45]॥

पुरुषः कारणं नित्यं

जगतः कल्प्यते द्विजैः।

नित्यं च कारणं चेति

त्वयोक्तं नास्ति किं चन॥५२ [46]॥

षष्टिं पुत्रसहस्राणि

सगरस्य महात्मनः।

दृष्ट्या ददाह कपिलस्

तत्रापि करुणा तव॥५३ [47]॥

प्रधानाज् जगद् उत्पन्नं

कपिलः प्राह तत्त्ववित्।

कर्मक्लेशोद्भवं जन्म

जगतः कथितं त्वया॥५४ [48]॥

मोक्षे ऽपि कपिलादीनाम्

आत्मनो भवहेतवः।

त्वं तु शान्तिं गतः संख्यां

नैषि शान्त इवानलः॥ ५५ [49]॥

(8)

कैश् चित् तीर्थकरैर् मोक्षो

गतिमान् इत्य् उदाहृतः।

गतिर् यत्र स संसारस्

त्वया ज्ञात्वा प्रकाशितः॥ ५६ [50]॥

आरामाद्याः समारम्भा

नग्नानां पापहेतवः।

त एव खलु सर्वज्ञ

त्वयोक्ताः पुण्यहेतवः॥ ५७ [51]॥

शिशुपालस्य संग्रामे

जीवः कृष्णेन घातितः।

न शरीरात् पृथग्भूतो

जीवो ऽस्तीत्य् उदितं त्वया॥ ५८ [deest]॥

क्रोधान् मृतस्य संग्रामे

व्यासेनोक्ता शुभा गतिः।

तदवस्थेन चित्तेन

त्वयोक्ता नाथ दुर्गतिः॥ ५९ [53]॥

कीर्तनात् पाण्डुपुत्राणां

पुण्यम् उक्तं पृथक् पृथक्।

अगम्यां येऽभिगच्छन्ति

निन्द्यास् ते तव शासने॥ ६० [54]॥

मतानि परतीर्थ्यानां

विमृशामि यथा यथा।

तथा तथा मे त्वय्य् एव

नाथा चित्तं प्रसीदति॥ ६१ [71]॥

इत्य् असर्वज्ञसिद्धान्ते

दोषविग्राहिताशयाः।

निर्दोषम् अपि शास्तारं

त्वां न पश्यन्त्य् अबुद्धयः॥ ६२ [72]॥

(9)

लोको ऽब्रवीद् अमी शाक्या

वेददेवद्विजद्विषः।

स्वकम् एवापराधं तु

लोकः किं नावबुध्यते॥ ६३ [73]॥

सुरेन्द्रोपेन्द्ररुद्राद्या

धारयन्ति सदायुधम्।

भयाद् वा भीषणार्थं वा

निर्भीस् त्वं न च भीषणः॥ ६४ [55]॥

न भीषयसि कं चित् त्वं

न च कैश् चिद् विभीषितः।

न्यस्तशस्त्रस् त्वम् एको हि

तेनासि जगतो ऽधिकः॥ ६५ [56]॥

वेदादिवचनं प्रायः

पूर्वोत्तरपराहतम्।

वक्तुः संक्लेशतां वक्ति

वचः सर्वज्ञतां तव ६६ [57]॥

पूर्वापरं विरोधीनि

शास्त्राण्य् अन्यानि प्रायशः।

आदिमध्यावसाने तु

तव वाकल्मषं मतम्॥ ६७ [58]॥

न शूद्राय मतिं दद्याद्

इत्य् उक्तं वेदपारगैः।

चण्डालेभ्यो ऽपि कारुण्यात्

सद्धर्मो देशितस् त्वया॥ ६८ [59]॥

द्रुमं भद्रं विनिर्मुच्य

दुर्वनं कः समाचरेत्।

त्वां वीतरागम् आसाद्य

को ऽन्याञ् शास्तॄन् नमेद् बुधः॥ ६९ [60]॥

(10)

विषयान् अपि भुञ्जाना

ज्ञानान् मुच्यन्ति कापिलाः।

संक्लिष्टस्य कुतो मोक्षस्

त्वयोक्तं वीतकल्मष॥ ७० [61]॥

अन्यशास्त्रेषु तन् नोक्तं

यद् उक्तं भगवंस् त्वया।

कृत्वा तु पुण्यसंभारः

सत्त्वेभ्यः परिणाम्यते॥ ७१ [62]॥

देवायतनयज्ञेषु

कृत्वा भूताभिमर्दनम्।

लौकिका धर्मम् इच्छन्ति

तच् छास्त्रे गर्हितं त्वया॥ ७२ [63]॥

धर्म एव कुतस् तत्र

यत्र प्राणिवधो ध्रुवम्।

स्वकैर् अपि त्वया प्राणैः

सत्त्वाः संरक्षिता विभो॥ ७३ [64]॥

यत्र सत्यम् अहिंसा च

ब्रह्मचर्यं दमो दया।

शाक्यराजकुलोद्भूत

स धर्मस् तव संमतः॥ ७४ [65]॥

आततायिनम् आयान्तम्

अपि वेदान्तगं रणे।

उक्तं लोके त्वयाप्य् उक्तं

कारुण्यं वधकेष्व् अपि॥ ७५ [66]॥

यतः सुखं सुखेनैव

लभ्यते तव शासने।

अतस् ते वादिशार्दूल

जनो ऽयं रमते मते॥ ७६ [74]॥

(11)

भूतान् प्रभाषमाणस्य

विधिनानेन ते गुणान्।

यत् पुण्यम् अस्ति मे तेन

जगद् अस्तु त्वाया समम्॥ ७७ [75]॥

विशेषस्तवम् उच्चार्य

यन् मयासादितं शुभम्।

तेनायं निखिलो लोको

भूयाद् बोधिपरायणः॥ ७८ [76]॥

विशेषस्तवः समाप्तः॥

भट्टराधस्वामिनः॥॥

(12)