• Home
• Canon Text
• देवनागरी
• शास्त्रपिटक
• मध्यमक
• सामग्रीपरीक्षा विंशतितमं प्रकरणम्

सामग्रीपरीक्षा विंशतितमं प्रकरणम्

Technical Details

२०

सामग्रीपरीक्षा विंशतितमं प्रकरणम्।



हेतोश्च प्रत्ययानां च सामग्र्या जायते यदि।

फलमस्ति च सामग्र्यां सामग्र्या जायते कथम्॥१॥



हेतोश्च प्रत्ययानां च सामग्र्या जायते यदि।

फलं नास्ति च सामग्र्यां सामग्र्या जायते कथम्॥२॥



हेतोश्च प्रत्ययानां च सामग्र्यामस्ति चेत्फलम्।

गृह्येत ननु सामग्र्यां सामग्र्यां च न गृह्यते॥३॥



हेतोश्च प्रत्ययानां च सामग्र्यां नास्ति चेत्फलम्।

हेतवः प्रत्ययाश्च स्युरहेतुप्रत्ययैः समाः॥४॥



हेतुकं फलस्य दत्वा यदि हेतुर्निरुध्यते।

यद्दत्तं यन्निरुद्धं च हेतोरात्मद्वयं भवेत्॥५॥



हेतुं फलस्यादत्वा च यदि हेतुर्निरुध्यते।

हेतौ निरुद्धे जातं तत्फलमाहेतुकं भवेत्॥६॥



फलं सहैव सामग्र्या यदि प्रादुर्भवेत्पुनः।

एककालौ प्रसज्येते जनको यश्च जन्यते॥७॥



पूर्वमेव च सामग्र्याः फलं प्रादुर्भवेद्यदि।

हेतुप्रत्ययनिर्मुक्तं फलमाहेतुकं भवेत्॥८॥



निरुद्धे चेत्फलं हेतौ हेतोः संक्रमणं भवेत्।

पूर्वजातस्य हेतोश्च पुनर्जन्म प्रसज्यते॥९॥



जनयेत्फलमुत्पन्नं निरुद्धोऽस्तंगतः कथम्।

तिष्ठन्नपि कथं हेतुः फलेन जनयेद्वृतः॥१०॥



अथावृतः फलेनासौ कतमज्जनयेत्फलम्।

न ह्यदृष्ट्वा वा दृष्ट्वा वा हेतुर्जनयते फलम्॥११॥



नातीतस्य ह्यतीतेन फलस्य सह हेतुना।

नाजातेन न जातेन संगतिर्जातु विद्यते॥१२॥



न जातस्य ह्यजातेन फलस्य सह हेतुना।

नातीतेन न जातेन संगतिर्जातु विद्यते॥१३॥



नाजातस्य हि जातेन फलस्य सह हेतुना।

नाजातेन न नष्टेन संगतिर्जातु विद्यते॥१४॥



असत्यां संगतौ हेतुः कथं जनयते फलम्।

सत्यां वा संगतौ हेतुः कथं जनयते फलम्॥१५॥



हेतुः फलेन शून्यश्चेत्कथं जनयते फलम्।

हेतुः फलेनाशून्यश्चेत्कथं जनयते फलम्॥१६॥



फलं नोत्पत्स्यतेऽशून्यमशून्यं न निरोत्स्यते।

अनिरुद्धमनुत्पन्नमशून्यं तद्भविष्यति॥१७॥



कथमुत्पत्स्यते शून्यं कथं शून्यं निरोत्स्यते।

शून्यमप्यनिरुद्धं तदनुत्पन्नं प्रसज्यते॥१८॥



हेतोः फलस्य चैकत्वं न हि जातूपपद्यते।

हेतोः फलस्य चान्यत्वं न हि जातूपपद्यते॥१९॥



एकत्वे फलहेत्वोः स्यादैक्यं जनकजन्ययोः।

पृथक्त्वे फलहेत्वोः स्यात्तुल्यो हेतुरहेतुना॥२०॥



फलं स्वभावसद्भूतं किं हेतुर्जनयिष्यति।

फलं स्वभावासद्भूतं किं हेतुर्जनयिष्यति॥२१॥



न चाजनयमानस्य हेतुत्वमुपपद्यते।

हेतुत्वानुपपत्तौ च फलं कस्य भविष्यति॥२२॥



न च प्रत्ययहेतूनामियमात्मानमात्मना।

या सामग्री जनयते सा कथं जनयेत्फलम्॥२३॥



न सामग्रीकृतं फलं नासामग्रीकृतं फलम्।

अस्ति प्रत्ययसामग्री कुत एव फलं विना॥२४॥