• Home
• Canon Text
• देवनागरी
• शास्त्रपिटक
• मध्यमक
• कर्मकारकपरीक्षा अष्टमं प्रकरणम्

कर्मकारकपरीक्षा अष्टमं प्रकरणम्

Technical Details

८

कर्मकारकपरीक्षा अष्टमं प्रकरणम्।



सद्भूतः कारकः कर्म सद्भूतं न करोत्ययम्।

कारको नाप्यसद्भूतः कर्मासद्भूतमीहते॥१॥



सद्भूतस्य क्रिया नास्ति कर्म च स्यादकर्तृकम्।

सद्भूतस्य क्रिया नास्ति कर्ता च स्यादकर्मकः॥२॥



करोति यद्यसद्भूतोऽसद्भूतं कर्म कारकः।

अहेतुकं भवेत्कर्म कर्ता चाहेतुको भवेत्॥३॥



हेतावसति कार्यं च कारणं च न विद्यते।

तदभावे क्रिया कर्ता करणं च न विद्यते॥४॥



धर्माधर्मौ न विद्येते क्रियादीनामसंभवे।

धर्मे चासत्यधर्मे च फलं तज्जं न विद्यते॥५॥



फलेऽसति न मोक्षाय न स्वर्गायोपपद्यते।

मार्गः सर्वक्रियाणां च नैरर्थक्यं प्रसज्यते॥६॥



कारकः सदसद्भूतः सदसत्कुरुते न तत्।

परस्परविरुद्धं हि सच्चासच्चैकतः कुतः॥७॥



सता च क्रियते नासन्नासता क्रियते च सत्।

कर्त्रा सर्वे प्रसज्यन्ते दोषास्तत्र त एव हि॥८॥



नासद्भूतं न सद्भूतः सदसद्भूतमेव वा।

करोति कारकः कर्म पूर्वोक्तैरेव हेतुभिः॥९॥



नासद्भूतोऽपि सद्भूतं सदसद्भूतमेव वा।

करोति कारकः कर्म पुर्वोक्तैरेव हेतुभिः॥१०॥



करोति सदसद्भूतो न सन्नासच्च कारकः।

कर्म तत्तु विजानीयात्पूर्वोक्तैरेव हेतुभिः॥११॥



प्रतीत्य कारकः कर्म तं प्रतीत्य च कारकम्।

कर्म प्रवर्तते, नान्यत्पश्यामः सिद्धिकारणम्॥१२॥



एवं विद्यादुपादानं व्युत्सर्गादिति कर्मणः।

कर्तुश्च कर्मकर्तृभ्यां शेषान् भावान् विभावयेत्॥१३॥